Θα ήταν κοινοτοπία η διαπίστωση ότι η κατάσταση στην αγορά εργασίας είναι σε πολλές περιπτώσεις χαοτική εν μέσω της αδυναμίας των ελεγκτικών αρχών, αλλά και των εκτεταμένων παραβιάσεων της εργατικής νομοθεσίας, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών.

Από την άλλη πλευρά, η προοπτική και το κόστος προσφυγής στη δικαιοσύνη για την επίλυση των πιο απλών ατομικών διαφορών εργασίας αποθαρρύνει πολλά στρώματα εργαζομένων να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Είναι ώριμες πλέον ο συνθήκες για να δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός εξωδικαστικός θεσμός επίλυσης των ατομικών διαφορών εργασίας, ένας Συνήγορος του Εργαζόμενου (ΣτΕ). Το παράδειγμα του Workplace Ombudsman στην Αυστραλία είναι πολύ ενδιαφέρον και μπορεί να χρησιμοποιηθεί, τηρουμένων των αναλογιών, και στη χώρα μας.

Ο Συνήγορος του Εργαζόμενου (ΣτΕ) είναι ένας ανεξάρτητος θεσμός της αυστραλιανής κοινοπολιτείας, που είναι υπεύθυνος για την συμμόρφωση στο δίκαιο των εργασιακών σχέσεων και υποστηρίζεται από ένα Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας και ανάλογο διοικητικό προσωπικό.

Οι υπηρεσίες που συνήθως προσφέρει ο ΣτΕ προς τους εργοδότες και εργαζομένους είναι: α) Βοηθά εργοδότες και εργαζομένους να αντιληφθούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο της εργατικής νομοθεσίας, β) προωθεί και παρατηρεί τη συμμόρφωση με το νομικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων, και ακόμη παρέχει βοήθεια, συμβουλές και διάχυση πληροφόρησης, γ) διερευνά τα παράπονα ή τις ενδεχόμενες παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, δ) εξετάζει κάθε εργασιακή ρύθμιση ή πρακτική που ενδέχεται να αντιβαίνει με το δίκαιο των εργασιακών σχέσεων, ε) θεσπίζει νομικές διαδικασίες για να ενισχύσει την εφαρμογή του δικαίου των εργασιακών σχέσεων, στ) εκπροσωπεί τους εργαζομένους που εμπλέκονται ή μπορεί να εμπλακούν σε νομικές διαδικασίες, ζ) αναφέρει τα περιστατικά στις αντίστοιχες αρχές, η) παρέχει, όταν είναι απαραίτητο, οδηγίες σχετικά με την άσκηση ή την εκτέλεση των εξουσιών και λειτουργιών των Επιθεωρητών Εργασίας.

Ο ΣτΕ ενεργοποιείται ανταποκρινόμενος σε πολλαπλά ερεθίσματα που μπορεί να προέρχονται από εργαζόμενους, εργοδότες, εργατικά συνδικάτα ή μια κοινοβουλευτική συζήτηση. Πολιτική του ΣτΕ είναι να μη θεωρεί «πελάτη» του τη μία πλευρά, καθώς όταν δέχεται ένα αίτημα διερεύνησης μιας υπόθεσης ενεργεί αμερόληπτα. Ο ΣτΕ σε περιορισμένες περιπτώσεις είναι υποχρεωμένος να παραπέμψει τα εμπλεκόμενα μέρη σε δικαστική διευθέτηση της υπόθεσής τους.

Η αντίστοιχη ευεργετική συμβολή του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας στο πεδίο των συλλογικών διαφορών εργασίας δείχνει ότι οι ανεξάρτητοι θεσμοί συμφιλίωσης μπορεί να έχουν ένα μεγάλο πεδίο αποτελεσματικής δράσης στη χώρα μας, αρκεί να στηριχτούν από το κράτος και τους κοινωνικούς εταίρους. Σε κάθε περίπτωση, η διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου στον χώρο της εργασίας, που θεσπίστηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα, εξακολουθούν εν πολλοίς να αποτελούν το διακύβευμα και στην αυγή του 21ου αιώνα.

Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΥΤΡΟΥΚΗ Επίκουρου καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου δημοσιευμένο στην Ελευθεροτυπία